Πριν λίγους μήνες ήρθε πάλι να με επισκεφτεί ένας παλιός καλός φίλος. Άρχισε να μου χτυπάει την πόρτα αλλά εγώ δεν ήθελα να μπει. “Φεύγα”, του είπα. “Δε θέλω να είσαι εδώ”. Όμως, όπως κάθε φορά, δε με άκουσε και σύρθηκε κάτω από τη αναθεματισμένη χαραματιά, που πάντα λέω πως θα φτιάξω και ποτέ δεν κάνω, τρυπώνοντας στην καρδιά μου. Το κενό με είχε πάλι κυριεύσει και θα με αποχαιρετούσε μετά από λίγες εβδομάδες.

Συνήθως έρχεται κατά τη διάρκεια των εορτών όταν όλοι υποτίθεται πως είναι χαρούμενοι και έτοιμοι να κατακυριεύσουν τον κόσμο ξεκινώντας από το πολυκατάστημα της περιοχής τους. Όλη αυτή η ατμόσφαιρα ευτυχίας, επίπλαστη ή όχι, έρχεται και κάθεται τούμπα γωνία με τις παιδικές μου αναμνήσεις. Ποτέ δε θυμάμαι να έχω περάσει ευτυχισμένες γιορτές με το νόημα και τη χαρουμενιά που έβλεπα σε άλλους. Από τότε τα Χριστούγεννα και το Πάσχα είναι σα να έρχονται για να ξύσουν εκείνη την παλιά κακοφορμισμένη πληγή.

Φέτος βέβαια τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Τα Χριστούγεννα ήταν μίζερα για όλους. Η εορταστική ατμόσφαιρα υπήρχε μόνο στη σφαίρα της φαντασίας μας. Η απαγορευμένη πόλη, η Αθήνα, έστεκε υπερστολισμένη χλευάζοντας τον εγκλεισμό μας. “You can look but you can’t touch, my lovely inmates”. Κανείς δε μπήκε στο εορταστικό πνεύμα γιατί τους είχε κατακυριεύσει εκείνο το άλλο, το σκοτεινό, το πνεύμα της μιζέριας. Όπως τελικά κατέβαλε κι εμένα.

Ναι, για φέτος πρωτοτύπησα. Το κενό δεν ήρθε να με επισκεφτεί εξαιτίας των εορτών αλλά εξαιτίας της έλλειψής τους. Όλη αυτή η κοινωνική απόσταση και η αποπροσωποποίηση με στράγγιξαν από οποιαδήποτε ζωτικότητα. Σε αυτή τη φάση της ζωής μου που προσπαθώ να επαναπροσδιορίσω το νόημά της και να της δώσω νέο σκοπό, αισθάνθηκα να απογυμνώνομαι και από τα δύο. Γιατί αυτό ακριβώς κάνει το κενό, σε στερεί από οτιδήποτε έχει ουσία και περιεχόμενο. Είναι εκείνη η φρικτή αίσθηση ανυπαρξίας στο στήθος. Εκεί που φώλιαζε μέχρι τώρα όλος ο πλούτος σου, δεν έχει απομείνει τίποτα. Το απελπιστικό αυτό τίποτα, που παρότι χαρακτηρίζεται από απουσία, κραυγάζει υπαρξιακή παγωνιά και στείρο σκοτάδι. Ένα σκοτάδι που απειλούσε να με τυλίξει.

Το κενό μετά από λίγο καιρό έφυγε, η παγωνιά έδωσε τη θέση της στη ζεστασιά κι εγώ βρήκα νόημα και πάλι. Όπως γίνεται πάντα. Χρειαζόταν να το βιώσω και να μπω μέσα σε αυτό για να το ξεπεράσω.

Υποψιάζομαι πως οι περισσότεροι από εμάς βιώνουμε αυτή την τροματική αίσθηση σε κάποιες στιγμές της ζωής μας, ορισμένοι βέβαια πιο συχνά από τους άλλους. Και είναι πραγματικά τρομερό να αντιλαμβάνεσαι πως οποιαδήποτε κινητήρια ενέργεια που σε σπρώχνει μπροστά έχει νεκρωθεί και παραμένεις μόνος και αβοήθητος, έρμαιο ενός τρομακτικού κόσμου.

Όμως το κενό έρχεται να μας επισκεφτεί για κάποιο λόγο. Όπως όλα όσα μας συμβαίνουν το χρονικό διάστημα που περιδιαβαίνουμε σε αυτή την ύπαρξη, υπάρχει ή μάλλον δεν υπάρχει (γιατί το κενό υποτίθεται πως είναι ανυπαρξία) για κάποιο λόγο. Είναι το σήμα κινδύνου πως κάτι δεν πάει καλά, το βαρύ συμπαντικό χέρι που πέφτει στον ώμο μας για να μας υπενθυμίσει ότι χρειάζεται αλλαγή πλεύσης και χρειάζεται άμεσα.

Θεωρώ πως το κενό έρχεται όταν εμείς έχουμε χάσει επαφή με το βαθύτερο κομμάτι του εαυτού μας, τον υπαρξιακό μας πυρήνα που αποτελεί την πυξίδα μας σε τούτο τον κόσμο. Είναι η αίσθηση της αποσύνδεσης με ότι πραγματικά είμαστε, η αποξένωση από εμάς τους ίδιους. Κατ’ αυτό τον τρόπο το κενό είναι δάσκαλος. Μας καλεί και μας προστάζει να βιώσουμε την απόλυτη σκοτεινιά του για να ξαναβγούμε στο φως. Μας σπρώχνει να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας τις δομές για να βρούμε τι είναι εκείνο που μας αποσυνδέει από εμάς τους ίδιους.

Χρειάζεται περίσσιο θάρρος για να αντιμετωπίσουμε το κενό μας. Είναι ίσως η πιο τρομακτική εμπειρία να βουτήξουμε στα δικά μας τα σκοτάδια και να δούμε τι ακριβώς δε λειτουργεί με τον τρόπο που θα έπρεπε να λειτουργεί. Πολλοί λόγω φόβου αντιμετωπίζουν το κενό συμπτωματικά. Αντί να ψάξουν για την αιτία της ασθένειας προσπαθούν να κατευνάσουν το σύμπτωμα. Η λύση όμως δε βρίσκεται εκεί. Με αυτό τον τρόπο το κενό δε θα φύγει ποτέ. Θα παραμείνει να μας συντροφεύει κρυμμένο κάτω από το κρεβάτι, όπως ο μπαμπούλας των παιδικών μας χρόνων. Και με την πρώτη ευκαιρία, όταν θα κλείσουμε τα φώτα να πέσουμε για ύπνο, θα βγει και θα ξαπλώσει μαζί μας πνίγοντας μας στην ασφυκτική του αγκαλιά.

Το κενό έρχεται για εμένα σχεδόν κάθε χρόνο αλλά η παραμονή του όσο πάει και λιγοστεύει. Μέχρι τώρα δεν το άκουγα πραγματικά και απλά περίμενα να με αφήσει. Τώρα έχω αρχίσει να του μιλάω. Και μου απαντά. Όσο τρομακτικό και αν φαίνεται αρχικά, το κενό είναι δάσκαλος. Ο πιο τρομερός και χρήσιμος δάσκαλος που μπορεί να υπάρξει ή να μην υπάρξει. Μου είπε πως χρειάζεται να δω τα δικά μου σκοτάδια και να τα φέρω στο φως για να τα αντιμετωπίσω. Μου εξήγησε πως χρειάζεται να βρίσκομαι πραγματικά μόνη με τον εαυτό μου, μακριά από την οχλαβοή της καθημερινότητας για να διατηρώ την επαφή με τον βαθύτερο πυρήνα μου.

Κάπως έτσι έχω ξεκινήσει να γράφω και να κάνω διαλογισμό. Δίνω φωνή σε αυτά που ζητούσαν τόσα χρόνια να ακουστούν γράφοντας. Απομονώνομαι μέσα στη διαλογιστική σιωπή απέχοντας από τα εξωτερικά ερεθίσματα για να με ακούσω. Το κενό θα ξαναέρθει, μου το έχει ξεκαθαρίσει. Μου παρουσίασε αναλυτικά τη θεραπευτική του αξία μέσα από τους εκτεταμένους διαλόγους που έχουμε κάνει. Όταν θα ξεστρατίζω από το αληθινό μου μονοπάτι, το κενό θα είναι εκεί για να μου θυμίσει πως χρειάζεται να κάνω επανακαθορισμό διαδρομής και να ξαναγυρίσω στη βάση μου.

Κάθε φορά που με πιάνει απόγνωση και βιώνω αυτή την τρομακτική αίσθηση της αποξένωσης από εμένα, σκέφτομαι τον Viktor Frankl και το βιβλίο του, “Man’s search for Meaning”. Εκεί όπου περιγράφει την εμπειρία του από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχε ζήσει έγκλειστος. Παρότι του αποστέρησαν τα πάντα, μέσα σε τρομερά αντίξοες συνθήκες απόλυτης απόγνωσης, κατόρθωσε να βρει νόημα και σκοπό. Μπόρεσε να βγει από αυτή την εμπειρία αλλαγμένος και δυνατός, μ’ έναν νέο σκοπό και νόημα. Κατόρθωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του. Σε όποιον θεωρεί πως αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα, ιδίως τώρα που η απομόνωση και ο φόβος τα έχουν γιγαντώσει για όλους μας, συστήνω να διαβάσει το “Man’s Search for Meaning” και σίγουρα η οπτική του Viκtor Frankl θα τον βοηθήσει.

Το κενό με ώθησε να γράψω αυτό το κείμενο. Είναι ένας τρομακτικός δάσκαλος αλλά απαραίτητος για να μας υπενθυμίζει σε ποιο σημείο ακριβώς έχουμε βγει εκτός πορείας και πως η διαδρομή μας οδηγεί σε αδιέξοδο. Αν δε το βιώναμε το πιο πιθανό είναι πως θα συνεχίζαμε αυτή τη λάθος διαδρομή μέχρι την τελική πτώση. Υπό αυτή την έννοια το κενό σφύζει από εν δυνάμει ζωή, τη δική μας.

Φωτογραφία προ επεξεργασίας από εδώ